Είναι σήμερα γνωστό ότι οι παράγοντες κινδύνου για τον καρκίνο του τραχήλου συνδέονται στενά με την επιμονή των υψηλού-κινδύνου τύπων του ιού των ανθρωπίνων θηλωμάτων (HPV) [Walboomers et al. 1999; Li et al. 2011].  Λοίμωξη από αυτήν την πανταχού παρούσα οικογένεια των ιών δεν είναι η μόνη αιτία του καρκίνου του τραχήλου: η επίδρασή της πρέπει να εκτιμάται στο πλαίσιο των παραγόντων κινδύνου που προδιαθέτουν στην επιμονή και ογκογογεννητικότητα τους.
 
Ο ιός των ανθρωπίνων θηλωμάτων
Ο HPV είναι μεγάλη οικογένεια ιών με πάνω από 100 τύπους. Μελέτες που εμπλέκονται στη μοριακή δοκιμασία του ιστού του όγκου έχουν καταδείξει ότι η μεγαλύτερη πλειονότητα των καρκίνων του τραχήλου έχουν ενσωματωμένο ιϊκό DNA στο γένωμα του ξενιστή, που είναι βασικό για την ανάπτυξη του καρκίνου.
 

Επικράτηση του HPV στον καρκίνο του τραχήλου παγκοσμίως
Σύμφωνα με την μετα-ανάλυση των Li et al 2011 η συνολική επικράτηση του HPV στο καρκίνο του τραχήλου του ανθρώπου ήταν μεταξύ 85.9% και 92.9% ανάλογα με την ημερομηνία δημοσίευσης της ανάλυσης

 
Οι γεννητικοί τύποι του HPV που εμπλέκονται στον καρκίνο του τραχήλου και στα γεννητικά κονδυλώματα είναι μέλη του α-γένους του HPV και κατηγοριοποιούνται σε δύο κύριους τύπους: υψηλού-κινδύνου και χαμηλού-κινδύνου (Πίνακας 3.4, Cubie & Cuschieri 2013). 
 
Κλινική σημασία των υψηλού- και χαμηλού-κινδύνου HPV
Οι χαμηλού-κινδύνου HPV συνδέονται με τα γεννητικά κονδυλώματα και είναι περισσότερο πιθανόν να είναι μία παροδική λοίμωξη. Στις περισσότερες περιπτώσεις, το ανοσοποιητικό σύστημα είναι ικανό να απομακρύνει τη λοίμωξη μέσω απόπτωσης των προσβεβλημένων κυττάρων και αποκατάστασης του κατεστραμμένου ιστού μέσω της αναγέννησης ενός νέου πλακώδους επιθηλίου. 
Οι υψηλού-κινδύνου HPV είναι παρόμοιοι με το ότι η λοίμωξη είναι συνήθως παροδική, αλλά έχει μεγαλύτερη πιθανότητα να επιμένει. Μαζί με άλλους παράγοντες κινδύνου, ο υψηλού-κινδύνου HPV είναι ικανός να ενσωματωθεί εντός του DNA του ξενιστή και, με την πάροδο του χρόνου και εφ’ όσον η βλάβη παραμείνει χωρίς θεραπεία, έχει τη δυνατότητα να εξελιχθεί σε καρκίνο.

Υψηλού-κινδύνου HPV σε καρκίνους του τραχήλου στην Ευρώπη
Σύμφωνα με μία αναδρομική συγχρονική μελέτη από τους
de Sanjose et al. 2010
HPV 16 - 66%
HPV 18 - 7%
HPV 33 - 6%
HPV 45 - 4%
HPV 31 – 3%
Τύποι 16, 18 και 45 οι πιο συχνοί σε αδενοκαρκίνωμα

 
Υψηλού-κινδύνου HPV σε καρκίνους κεφαλής και τραχήλου
Υψηλού-κινδύνου HPV έχουν επίσης καταδειχθεί ότι είναι ο αιτιολογικός παράγοντας στο οροφαρυγγικό καρκίνωμα (Gillison et al. 2000; Chaturvedi et al. 2011).
 
Άλλοι παράγοντες κινδύνου για τον καρκίνο του τραχήλου
Η εμφάνιση του καρκίνου του τραχήλου εξαρτάται από την επικράτηση των υψηλού-κινδύνου HPV στον πληθυσμό μαζί με άλλους συμπαράγοντες, όπως η σεξουαλική δραστηριότητα και η κύηση σε νεαρή ηλικία, το κάπνισμα, η  ανοσοποιητική επάρκεια, ο τύπος και η διάρκεια χρήσης αντισυλληπτικών, η διατροφή και η κοινωνικο-οικονομική κατάσταση (Gadducci et al. 2011; Διεθνής Συνεργασία Επιδημιολογικών Μελετών του Καρκίνου του Τραχήλου 2006).  Η διατροφή είναι δυνατόν να παίζει ένα ρόλο, καθώς και η χρήση διαφράγματος αντισύλληψης (Piyathlake et al. 2004; Hogewoning et al. 2003). 
Η επικράτηση αυτών των παραγόντων κινδύνου είναι δυνατόν να μεταβληθεί σε διαφορετικές ομάδες γεννήσεων, που πρέπει να λαμβάνεται υπ’ όψιν όταν εκτιμάται η εμφάνιση και η θνητότητα με αναφορά πάντοτε στην επίδραση και των δύο, ευκαιριακού και οργανωμένου ελέγχου του καρκίνου (Bray et al. 2005).
Παράγοντες κινδύνου άλλοι από τον HPV (μερικοί συνδέονται με την έκθεση στον HPV) που έχουν αναφερθεί για την ανάπτυξη του καρκίνου του τραχήλου είναι:

Κάπνισμα
Ανοσοκαταστολή
Λοίμωξη από χλαμύδια
Φτωχή διατροφή
Παχυσαρκία
Αριθμός σεξουαλικών συντρόφων
Σεξουαλική δραστηριότητα από νεαρή ηλικία
Μακροχρόνια χρήση αντισυλληπτικών δισκίων
Μακροχρόνια χρήση ενδομητρικού σπειράματος
Πολλαπλές τελειόμηνες κυήσεις
Τοκετός σε ηλικία μικρότερη των 17 ετών
Φτώχεια
Οικογενειακό ιστορικό

 
Προδιάθεση σε αυτούς τους παράγοντες κινδύνου εκτός από τους υψηλού-κινδύνου HPV υποδεικνύει μία μεγαλύτερη ευαισθησία, όχι μία διαβεβαίωση, για την ανάπτυξη του καρκίνου του τραχήλου.