Το ΕΝΥ έχει ύψιστη κλινική σημασία. Είναι ένα διαυγές και άχρωμο υγρό. Βρίσκεται στον υπαραχνοειδή χώρο, στο σύστημα κοιλιών και δεξαμενών του εγκεφάλου και περιβάλλει τον εγκέφαλο και τον νωτιαίο μυελό. Η κυκλοφορία του είναι συνεχής, ο ολικός του όγκος είναι 90-150ml και ο ρυθμός παραγωγής του είναι 500ml/ημερα. ΤΟ ΕΝΥ ΕΙΝΑΙ ΣΤΕΙΡΟ ΜΙΚΡΟΒΙΩΝ!!!
Η ανάλυση του ΕΝΥ παρέχει στοιχεία για την κατάσταση της υγείας και δραστηριότητας του ΚΝΣ και προσφέρει αξιόπιστη, αν και έμμεση, εκτίμηση της φυσιολογίας του εγκεφάλου και των δυσλειτουργιών του. Η εξέτασή του συντελεί στην ενίσχυση ή αποδυνάμωση της διάγνωσης:
– Φλεγμονωδών αντιδράσεων (οξείες/χρόνιες), με συμμετοχή ΚΝΣ
– Αυτοάνοσων νοσημάτων (Πολλαπλή σκλήρυνση κ.α.)
– Υπαραχνοειδών αιμορραγιών
– Νεοπλασιών με διήθηση στο ΚΝΣ
– Ιδιοπαθούς επιληψίας και τραυμάτων
– Νευροεκφυλιστικών νοσημάτων
 
 
ΜΕΤΡΗΣΗ ΤΟΥ ΑΡΙΘΜΟΥ ΤΩΝ ΚΥΤΤΑΡΩΝ
Είναι η πρώτη εξέταση του ΕΝΥ. Το δείγμα δεν πρέπει να έχει πήγμα ή ίνες ινικής γιατί θα έχουν παγιδευτεί στα δίκτυα της τα κύτταρα. Η μέτρηση γίνεται σε πλάκα Neubauer. Αν υπάρχουν λίγα ερυθρά που δεν χρωματίζουν το υγρό αλλά δυσκολεύουν τη μέτρηση (γιατί μπορεί να εκθλιφθούν για λεμφοκύτταρα) τότε προσθέτουμε οξεικό οξύ για να σπάσουν τα ερυθρά και μετράμε. Αν όμως υπάρχουν πολλά ερυθρά και το υγρό έχει χρώμα ρόδινο-κοκκινωπό ή ίζημα κόκκινο τότε υπάρχει η πιθανότητα μέρος των κυττάρων που μετρήσαμε να προέρχεται από τα λευκά αιμοσφαίρια του αίματος και όχι από τις μήνιγγες. Τότε θα γίνει διόρθωση του αριθμού των λευκών μετρώντας τον αριθμό των λευκών κατά ml στο αίμα, τον αριθμό των ερυθρών κατά ml στο αίμα του ασθενούς και τον αριθμό των ερυθρών κατά ml στο εξεταζόμενο ΕΝΥ. Με την απλή μέθοδο των τριών υπολογίζουμε τον αριθμό των λευκών που αντιστοιχούν στον αριθμό των ερυθρών που μόλυναν το ΕΝΥ. Στη συνέχεια αφαιρούμε τον πρόσθετο αριθμό των λευκών που υπολογίσαμε από τα συνολικά λευκά που μετρήσαμε. Αν δεν είναι εύκολο να μετρήσουμε τα λευκά και τα ερυθρά του ασθενούς τότε χρησιμοποιούμε κατά προσέγγιση τη σχέση των 20 πρόσθετων λευκών για κάθε 10.000 ερυθρά. Αν το τραυματικό αίμα είναι σε μεγάλη ποσότητα και υπάρχει πήγμα είναι μάταιο να κάνουμε μέτρηση κυττάρων και πολύ περισσότερο διόρθωση. ΟΛΑ ΘΑ ΕΙΝΑΙ ΛΑΝΘΑΣΜΕΝΑ.
 
ΚΑΘΟΡΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΤΥΠΟΥ ΤΩΝ ΚΥΤΤΑΡΩΝ
Χρειάζεται όταν ο αριθμός των κυττάρων του ΕΝΥ είναι πάνω από το φυσιολογικό. Όταν όμως ο αριθμός των κυττάρων είναι μικρός πχ κάτω των 20 δεν πρέπει να επιχειρηθεί καθορισμός τύπου κυττάρων γιατί τα σφάλματα θα είναι μεγάλα και μπορεί αυτό να οδηγήσει σε ΛΑΝΘΑΣΜΕΝΗ ΠΡΟΩΡΗ ΔΙΑΓΝΩΣΗ. Μόνο αν αναζητούμε συγκεκριμένα κύτταρα πχ βλάστες ή καρκινικά κύτταρα τότε προχωράμε σε κυτταρολογική εξέταση ιζήματος του ΕΝΥ με πολύ λίγα κύτταρα.
Μετά την καταμέτρηση του αριθμού των κυττάρων ακολουθει φυγοκέντρηση και χρώση των κυττάρων του ιζήματος. Οι στροφές και τα λεπτά της φυγοκέντρησης ρυθμίζονται από τον αριθμό των κυττάρων. Όσο λιγότερα είναι τόσο πιο έντονη είναι η φυγοκέντρηση για να έχουμε επαρκή συμπύκνωση. Στις περιπτώσεις που το ΕΝΥ είναι πολύ θολό και ο αριθμός των κυττάρων είναι πάνω από 10.000/μl δεν χρειάζεται φυγοκέντρηση. Η φυγοκέντρηση ενέχει κίνδυνο καταστροφής πολλών από τα ευπαθέστερα κύτταρα οπότε αποφεύγεται όπου είναι αυτό δυνατό.
Τα κύτταρα που μπορούμε να δούμε σε παθολογικό ΕΝΥ είναι τα εξής:
ΠΟΛΥΜΟΡΦΟΠΥΡΗΝΑ ΟΥΔΕΤΕΡΟΦΙΛΑ:
βρίσκονται σε μεγάλο συνήθως αριθμό στις οξείες φλεγμονές των μηνίγγων από μηνιγγιτιδοκόκκο, πνευμονιόκοκκο, αιμόφιλο κλπ και σπανιότερα σε ιογενείς. Επίσης και στην αρχική φάση της φυματιώδους μηνιγγίτιδας.
ΛΕΜΦΟΚΥΤΤΑΡΑ ΚΑΙ ΑΛΛΑ ΜΟΝΟΠΥΡΗΝΑ ΚΥΤΤΑΡΑ:
βρίσκονται συνήθως σε μεγάλο αριθμό και πολύ χαρακτηριστικά στις ιογενείς και γενικά τις άσηπτες μηνιγγίτιδες, στη φυματιώδη μηνιγγίτιδα, στη μυκητιασική, στη μηνιγγίτιδα από λιστέριες, στη συφιλιδική καθώς και στην αρχική φάση της μηνιγγίτιδας από αιμόφιλο.
ΙΣΤΙΟΚΥΤΤΑΡΑ:
προέρχονται από τις μήνιγγες και βρίσκονται σε μικροβιακές, ιογενείς και άσηπτες μηνιγγίτιδες μαζί με όλα τα άλλα κύτταρα.
ΛΕΜΦΟΒΛΑΣΤΕΣ:
βρίσκονται σε λευχαιμική διήθηση των μηνίγγων.
ΛΕΜΦΟΕΙΔΗ, ΠΛΑΣΜΑΤΟΚΥΤΤΑΡΟΕΙΔΗ ΜΟΝΟΠΥΡΗΝΑ ΚΑΙ ΑΛΗΘΙΝΑ ΠΛΑΣΜΑΤΟΚΥΤΤΑΡΑ:
βρίσκονται σε απομυελινωτικές νόσους, σε αντιδράσεις τύπου επυβραδυνόμενης υπερευαισθησίας, σε ιογενείς εγκεφαλίτιδες και σε μερικούς όγκους του εγκεφάλου (παράλληλη αύξηση IgG στο ΕΝΥ).
ΜΑΚΡΟΦΑΓΑ ΚΥΤΤΑΡΑ:
έχουν πρωτόπλασμα με κενοτόπια μέσα στα οποία είναι φαγοκυτταρωμένα ερυθρά σε νόσους με αιμορραγίες, λιποσφαίρια σε λιπιδώσεις ή κοκκία αιμοσιδηρίνης σε περιπτώσεις υπαραχνοειδούς αιμορραγίας
ΗΩΣΙΝΟΦΙΛΑ:
βρίσκονται στην ηωσινοφιλική μηνιγγίτιδα, σε ελμινθιάσεις, σε μηνιγγίτιδα πρωτοζωική.
ΚΥΤΤΑΡΑ ΑΠΟ ΤΟ ΝΕΥΡΙΚΟ ΙΣΤΟ:
βρίσκονται μετά από εγχειρήσεις στο εγκέφαλο, μετά από τραυματισμούς στο κεφάλι.
ΝΕΟΠΛΑΣΜΑΤΙΚΑ ΚΥΤΤΑΡΑ:
βρίσκονται στον πρωτοπαθή ή μεταστατικό καρκίνο του ΚΝΣ.
 
Διαβάστε παρακάτω μια ενδιαφέρουσα παρουσίαση σχετικά με τα  ευρήματα της κυτταρολογικής εξέτασης εγκεφαλονωτιαίου υγρού