Κλινική εξέταση, τεστ Παπανικολάου και υπερηχογράφημα σε ετήσια βάση, προτείνει για όλες τις γυναίκες ο Καθηγητής Μαιευτικής-Γυναικολογίας της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, κ. Άρις Αντσακλής, επισημαίνοντας πως τακτικό έλεγχο με τεστ Παπ κάνει μόνο μία στις τέσσερις Ελληνίδες.
Μιλώντας στο iator.gr ο κ. Αντσακλής εξηγεί τη μεγάλη σημασία της υπερηχογραφικής εξέτασης στη Μαιευτική και στην Γυναικολογία, την οποία και χαρακτηρίζει «σκοτεινό κεφάλαιο». Δεν παραλείπει ωστόσο να τονίσει ότι το υπερηχογράφημα «δεν μπορεί να υποκαταστήσει την κλινική εξέταση, που συνιστά το Α και το Ω στη Γυναικολογία».
Γιατί θεωρείτε σκοτεινό κεφάλαιο την υπερηχογραφία;
Η υπερηχογραφία είναι ένα σκοτεινό κεφάλαιο, γιατί τη σημερινή εποχή μια γυναίκα που κάνει ένα υπερηχογράφημα κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης της, περιμένει από το γιατρό να της πει ότι το παιδί της είναι καλά. Η υπερηχογραφία όμως, είναι μια διαγνωστική εξέταση, η οποία βασικά ελέγχει την αύξηση, την ανάπτυξη και την ανατομία του εμβρύου. Δεν είναι δυνατόν να ανιχνεύσει όλα τα νοσήματα.
Επομένως, δεν είναι σωστό να πει κανείς ότι κάνοντας ένα υπερηχογράφημα μπορεί κάποιος να πει ότι το παιδί είναι καλά. Μπορεί η υπερηχογραφική διάγνωση να λέει ότι το παιδί είναι καλά από συγκεκριμένα πράγματα, αλλά όχι ότι είναι καλά από όλα. Υπάρχουν περίπου 5.000 γενετικά νοσήματα.
Μελέτη που έγινε σε 16-17 χώρες της Ευρώπης για να αξιολογήσει την αξιοπιστία των υπερήχων, έδειξε ότι 25-30% των μεγάλων συγγενών ανωμαλιών, δεν μπορούν να βρεθούν υπερηχογραφικά. Και ποσοστό 50% των μικρών συγγενών ανωμαλιών επίσης δεν εντοπίστηκαν υπερηχογραφικά.
Ορισμένες συγγενείς ανωμαλίες του κεντρικού νευρικού συστήματος (π.χ. αν το παιδί έχει μια εγκεφαλοκήλη) ανευρίσκονται εύκολα, άρα η αξιοπιστία του υπερήχου σε αυτές τις βλάβες είναι μεγάλη. Οι βλάβες του ουροποιητικού συστήματος είναι επίσης εύκολο να βρεθούν. Οι βλάβες όμως των άκρων είναι πολύ δύσκολο να εντοπιστούν και βρίσκονται σε ένα ποσοστό που δεν ξεπερνά το 25%. Όταν γίνεται επομένως ένα υπερηχογράφημα και βλέπει ο γιατρός τα δάχτυλα των χεριών, έχει πιθανότητα να «χάσει» τυχόν βλάβη σε ένα ποσοστό 75%. Αυτό μια γυναίκα που κάνει ένα υπερηχογράφημα, δεν μπορεί να το φανταστεί.
Το δάκτυλο ενός εμβρύου είναι και πολύ μικρό…
Και πόσο μάλλον το οστούν του δακτύλου. Κι όταν μιλάμε για ένα έμβρυο 24 εβδομάδων μιλάμε για ένα έμβρυο που το συνολικό του μήκος του είναι 25 εκατοστά. Πόσο είναι το χέρι, πόσο είναι η παλάμη, πόσο είναι το δάχτυλο, πόσο είναι μια φάλαγγα του δακτύλου; Η υπερηχογραφία, δεν παύει ωστόσο να είναι από τα πιο σπουδαία εργαλεία σήμερα, τουλάχιστον στην μαιευτική. Η γυναίκα όμως πρέπει να είναι ενημερωμένη, κάνοντας μία εξέταση τι πρέπει να περιμένει να δει.
Η υπερηχογραφία βέβαια, έχει κάνει και τεράστια βήματα. Σήμερα, υπάρχουν μηχανήματα 3σδιάστατης απεικόνισης, που αν τα δείχνατε στη μητέρα σας ή στη γιαγιά σας, δεν θα πίστευαν ότι υπάρχουν. Η εξέλιξη αυτή μπορεί να βοηθήσει στη διάγνωση συγκεκριμένων παθήσεων.
Μπορούν να διαγνωστούν στο έμβρυο πολλές συγγενείς ανωμαλίες, που κάποτε δεν μπορούσαμε καν να το διανοηθούμε ότι θα μπορούσαμε να διαπιστώσουμε, εξελίξεις σε μια κατάσταση εμβρυική, όπως π.χ. ότι ένα έμβρυο υπολείπεται στην ανάπτυξή του, μπορούμε να προβλέψουμε έναν πρόωρο τοκετό, μπορούμε να προβλέψουμε μια προεκλαμψία ή μια υπέρταση στην κύηση, μπορούμε να διαγνώσουμε τη δίδυμη κύηση, και αν τα δίδυμα είναι μονογενή ή διγενή, μπορούμε να αντιμετωπίσουμε διάφορες παθολογικές καταστάσεις των διδύμων, όπως π.χ. όταν το ένα έμβρυο να μεταγγίζει το άλλο. Τέλος, η υπερηχογραφία μπορεί να βοηθήσει και σε διάφορες διαγνωστικές επεμβάσεις, όπως στην αμνιοπαρακέντηση, αλλά και στην ενδομήτριο θεραπεία διαφόρων ανωμαλιών.
Η πρόοδος στην μαιευτική γυναικολογία, έχει γίνει χάρη στη χρήση των υπερήχων, που είναι διαγνωστική εξέταση, εξέταση παρακολούθησης του εμβρύου και εξέταση που χρησιμοποιείται για την εφαρμογή διαφόρων μεθόδων και τεχνικών για την προγεννητική διάγνωση και για τη θεραπεία του εμβρύου ενδομητρίως.
Στη γυναικολογία τι ρόλο έχει η υπερηχογραφία;
Η συμβολή της είναι πολύ μεγάλη στη διαπίστωση όγκων από τις ωοθήκες, όγκων από τη μήτρα. Μπορεί επίσης να βοηθήσει το γιατρό να κάνει διαφοροποίηση του όγκου, να διακρίνει δηλαδή αν ο όγκος είναι κυστικός, συμπαγής, αν είναι ινομύωμα, αν είναι κύστη και μπορεί να βάλει ακόμη και τις υποψίες, για το αν αυτός ο όγκος είναι κακοήθης ή καλοήθης, με βάση διάφορα υπερηχογραφικά χαρακτηριστικά που υπάρχουν.
Βλέπει ο γιατρός αν ο όγκος αυτός έχει αιμάτωση, σωστή ή χαοτική αιμάτωση (η δεύτερη περίπτωση παραπέμπει σε καρκίνο), οπότε μπορεί να μπει και η πρόβλεψη ότι ο όγκος που θα χειρουργηθεί είναι ή όχι καρκίνος.
Μικροί όγκοι, που μπορεί να είναι και καρκίνοι, που πιθανώς να μην «πιάνονται» με τη γυναικολογική εξέταση, φαίνονται με την υπερηχογραφία, ιδίως δε με την κολπική υπερηχογραφία.
Με την υπερηχογραφία, μπορεί επίσης να γίνει εύκολα το follow-up ενός γυναικολογικού καρκίνου, να διαπιστωθεί η εξωμήτριος κύηση, να διαπιστωθούν μικρά ινομυώματα που δεν πιάνονται και να προσδιοριστεί η θέση αυτών, να εντοπιστούν διάφοροι πολύποδες του τραχήλου ή της μήτρας.
Βλέπει λοιπόν κανείς, ότι η υπερηχογραφία σήμερα συνιστά αναπόσπαστη τεχνική εξέλιξη της γυναικολογικής εξέτασης, και με τη βοήθειά της μπορούν να διαγνωστούν πάρα πολλά πράγματα. Επιπλέον, η υπερηχογραφία σήμερα, είναι μια κλινική εξέταση που το μεγάλο της πλεονέκτημα είναι ότι μπορεί να επαναληφθεί εύκολα, φθηνά και χωρίς μεγάλο ιατρικό κόστος και χωρίς η γυναίκα να χρειάζεται να κάνει μια ιδιαίτερη διαδικασία, δεν είναι όπως π.χ. μια μαγνητική ή μια αξονική τομογραφία.
Συμπερασματικά, μπορούμε να πούμε ότι η υπερηχογραφία είναι αναπόσπαστο μέρος της γυναικολογικής εξέτασης, αλλά πρέπει οπωσδήποτε κανείς να ξέρει τους περιορισμούς της και μέχρι πού μπορεί να φτάσει αυτή η διάγνωση.
Και δεν πρέπει να ξεχνάμε τούτο: ότι η υπερηχογραφία δεν αντικαθιστά τη γυναικολογική εξέταση. Η γυναικολογική εξέταση, η κλινική εξέταση είναι το α και το ω στην μαιευτική-γυναικολογία.
Ποιοι είναι οι πιο συχνοί γυναικολογικοί καρκίνοι που πλήττουν τις Ελληνίδες;
Ο πιο συχνά εμφανιζόμενος καρκίνος στις γυναίκες είναι ο καρκίνος του μαστού και σαν δεύτερος έρχεται ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας. Ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας έχει το μεγάλο πλεονέκτημα ότι είναι δυνατό να διαγνωστεί νωρίς, έχει όμως το μειονέκτημα ότι πεθαίνουν αρκετές γυναίκες από αυτόν. Οι εξελίξεις όσον αφορά στην πάθηση αυτή είναι δύο. Πρώτον, οι χειρουργικές επεμβάσεις που γίνονται σήμερα για τον καρκίνο του τραχήλου και η αντιμετώπιση είτε με χημειοθεραπεία είτε με ακτινοβολίες είναι πολύ καλές. Ωστόσο, η μεγαλύτερη πρόοδος έχει σημειωθεί στην έγκαιρη διάγνωση.
Αν δηλαδή διαπιστωθεί νωρίς ένας καρκίνος του τραχήλου της μήτρας, με την απαραίτητη αντιμετώπιση, αυτή που λένε τα πρωτόκολλα, η γυναίκα μπορεί να θεραπευθεί. Αυτή είναι η μεγάλη συμβολή της δοκιμασίας κατά Παπανικολάου. Που οι γυναίκες θα πρέπει να κάνουν μία φορά το χρόνο. Ο καρκίνος που προέρχεται από το σώμα της μήτρας έχει το πλεονέκτημα ότι δίνει νωρίς συμπτώματα, μητρορραγίες. Λόγω της μητρορραγίας, η γυναίκα μπορεί να κάνει μια διαγνωστική απόξεση του ενδομητρίου και να διαπιστωθεί νωρίς ένας καρκίνος. Εκεί που είναι δυσκολότερα τα πράγματα είναι στον καρκίνο των ωοθηκών, που προσβάλλει όλες τις ηλικίες και δυστυχώς δεν δίνει πρώιμα συμπτώματα, άρα θα πρέπει να διαπιστώνεται με το ετήσιο τεστ.
Και στις τρεις περιπτώσεις λοιπόν, και στον καρκίνο του τραχήλου και στον καρκίνο του σώματος της μήτρας και στον καρκίνο των ωοθηκών, το ζητούμενο είναι η έγκαιρη διάγνωση, ώστε με την έγκαιρη διάγνωση να προχωρήσουμε σε θεραπεία.
Το εμβόλιο τι ρόλο μπορεί να παίξει στην πρόληψη του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας;
Το εμβόλιο δεν είναι εναντίον του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας, αλλά εναντίον του ιού των κονδυλωμάτων. Υπάρχουν πολλοί υπότυποι του ιού, και περίπου 30 από αυτούς ανευρίσκονται στο γεννητικό σύστημα της γυναίκας. Από αυτούς, μερικοί είναι ογκογόνοι, προκαλούν δηλαδή τον καρκίνο του τραχήλου. Θεωρώ μεγάλη ανακάλυψη το να γνωρίζουμε μία αιτία που προκαλεί καρκίνο, γιατί όταν βρεις την αιτία που προκαλεί τον καρκίνο, μπορείς και να την μπλοκάρεις.
Δύο υπότυποι του ιού HPV, ο 16 και ο 18 είναι υπεύθυνοι για το 72% των καρκίνων του τραχήλου. Άρα μια γυναίκα, κάνοντας το εμβόλιο, αποκλείει την πιθανότητα να προσβληθεί από αυτούς τους υπότυπους, άρα μειώνει την πιθανότητα να εμφανίσει καρκίνο κατά 72%.
Δυστυχώς όμως οι γυναίκες -και φταίμε και οι γιατροί σ’ αυτό- δεν μπαίνουν στη διαδικασία του εμβολιασμού. Και με το εμβόλιο του Η1Ν1 δεν έχω καταλάβει γιατί έγινε όλη αυτή η ιστορία. Πιθανώς επειδή ήταν δωρεάν κι επειδή ακούστηκαν όλα αυτά τα πράγματα από τα ΜΜΕ, τα οποία κατά τη γνώμη μου ήταν εγκληματικά, ο κόσμος δεν εμβολιάστηκε. Το αποτέλεσμα είναι ότι υπήρξαν γυναίκες, έγκυες, που έκαναν γρίπη και ήταν διασωληνωμένες εδώ μέσα. Και έφτασαν να κινδυνέψουν να πεθάνουν. Το ίδιο γίνεται και με το εμβόλιο του HPV.
Αυτό που πρέπει τέλος να τονίσουμε, σε σχέση με το εμβόιο, είναι ότι όταν μια γυναίκα κάνει το εμβόλιο δεν πρέπει να πάψει να παρακολουθείται, γιατί μπορεί να κάνει καρκίνο, από κάποιον άλλο υπότυπο. Ο εμβολιασμός είναι πολύ σημαντικός, μειώνεται η πιθανότητα να κάνει μια γυναίκα καρκίνο του τραχήλου, σε ένα πολύ μεγάλο ποσοστό, όμως οι γυναίκες που θα εμβολιαστούν για τον HPV χρειάζεται να κάνουν περιοδικά και τεστ Παπανικολάου, ώστε να διαπιστώσουν, αν είναι δυνατόν, αν υπάρχει κάποιος πρόδρομος καρκίνος.
Δηλαδή κλινική εξέταση, παπ και υπερηχογράφημα;
Σε ετήσια βάση. Δυστυχώς, στην Ελλάδα, τεστ Παπανικολάου προγραμματισμένο, κάνει μόλις το 20-25% του γυναικείου πληθυσμού.
Ο κίνδυνος νεοπλάσματος αυξάνει για μια γυναίκα μετά την εμμηνόπαυση;
Ναι, για ορισμένα νεοπλάσματα, π.χ. για τον καρκίνο του σώματος της μήτρας, αυξάνει, δηλαδή παρατηρείται περισσότερο σε μεγαλύτερες ηλικίες. Ο καρκίνος του αιδοίου παρατηρείται επίσης σε μεγαλύτερης ηλικίας γυναίκες. Ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας όμως, και ο καρκίνος των ωοθηκών, παρατηρείται και σε νέες γυναίκες και άγαμες γυναίκες.
Πόσο σημαντική είναι η μαστογραφία στην πρόληψη του καρκίνου του μαστού;
Είναι η μόνη εξέταση screening που μπορείς να κάνεις στο γενικό πληθυσμό για να πιάσεις έγκαιρα, έναν καρκίνο του μαστού.
Με τη σύγχρονη τεχνολογία μάλιστα, δηλαδή τις ψηφιακές μαστογραφίες, που έχουν καλύτερη ευκρίνεια, μπορεί κανείς καλύτερα να επιλέξει τις γυναίκες που θα τους κάνει βιοψία για να ανιχνεύσει κάτι νωρίς.
Το παρήγορο είναι ότι έχουν πάψει να υπάρχουν εκείνα τα παλιά περιστατικά που έφταναν σε εξέλκωση στο μαστό από καρκίνο του μαστού. Σιγά -σιγά και οι γυναίκες και οι γιατροί και η κοινωνία έχουν καταλάβει τη σημασία του screening.
Πολλές γυναίκες φοβούνται τη λήψη αντισυλληπτικών, θεωρώντας ότι μπορεί να είναι υπεύθυνα για την εμφάνιση καρκίνου.
Τα αντισυλληπτικά δεν προκαλούν καρκίνο, όταν γίνεται σωστή χρήση τους, σύμφωνα με τις ενδείξεις. Αυτή η άποψη που υπάρχει στην Ελλάδα για τα αντισυλληπτικά, κάνει τις γυναίκες να τα αποφεύγουν και έχει σαν αποτέλεσμα να μένουν έγκυες και να κάνουν εκτρώσεις. Γιατί τα αντισυλληπτικά δισκία έχουν συνδυαστεί με οποιοδήποτε νόσημα μπορείτε να φανταστείτε, από το 1950 που άρχισαν να κυκλοφορούν. Από τότε έχουν μειωθεί πάρα πολύ οι δόσεις των ουσιών που έχουν μέσα τα αντισυλληπτικά, έχουν αλλάξει οι ίδιες οι ουσίες που περιέχουν και τα αντισυλληπτικά είναι πλέον μια πάρα πολύ ασφαλής τεχνική και μέθοδος αντισύλληψης. Αρκεί να μην τα πάρουν οι γυναίκες που έχουν αντένδειξη. Κι αυτές είναι, οι γυναίκες άνω των 40, οι γυναίκες που έχουν σακχαρώδη διαβήτη, οι γυναίκες που έχουν εν τω βάθει θρομβοφλεβίτιδα και οι γυναίκες που καπνίζουν πάνω από 25 τσιγάρα την ημέρα.
Χειρουργικά τι νεώτερο έχουμε στην Γυναικολογία;
Όσον αφορά στους γυναικολογικούς καρκίνους έχουμε καλύτερες επεμβάσεις από πιο ειδικευμένους γιατρούς και μεγαλύτερες και ριζικότερες επεμβάσεις. Η εξέλιξη όμως στη χειρουργική είναι κυρίως οι minimally invasive procedures. Δηλαδή οι λαπαροσκοπικές τεχνικές και η ρομποτική χειρουργική, αν και νομίζω πως η ρομποτική μόνο εύηχη είναι ακόμη. Εκεί εκτιμώ πως είναι το μέλλον της χειρουργικής στη Γυναικολογία, στις μικρές χειρουργικές επεμβάσεις, που δεν επιφέρουν μεγάλους τραυματισμούς και απαιτούν μιας μέρας νοσηλεία.