Οι δείκτες νεοπλασίας (καρκινικοί δείκτες) είναι ουσίες, κυρίως πρωτεΐνες, που παράγονται από τα καρκινικά κύτταρα ή από τον οργανισμό σε απόκριση στον καρκίνο. Χρησιμοποιούνται για την ανίχνευση, την παρακολούθηση της ανταπόκρισης στη θεραπεία και την ανίχνευση υποτροπών, αν και τα αποτελέσματα χρειάζονται προσεκτική ερμηνεία από γιατρό, καθώς αυξημένες τιμές μπορεί να οφείλονται και σε άλλες παθήσεις. 

Τι είναι οι καρκινικοί δείκτες

• Ορισμός: Είναι ουσίες που βρίσκονται στο αίμα ή σε άλλα βιολογικά υγρά και συνδέονται με την παρουσία ενός όγκου.
• Παραγωγή: Μπορεί να παράγονται από τα καρκινικά κύτταρα ή από υγιή κύτταρα ως αντίδραση στον καρκίνο.
• Χρήση:
  • Έλεγχος και διάγνωση: Σε περιπτώσεις υποψίας για καρκίνο, χρησιμοποιούνται για την αρχική διερεύνηση.
  • Παρακολούθηση θεραπείας: Ελέγχονται κατά τη διάρκεια της θεραπείας για να αξιολογηθεί η αποτελεσματικότητά της.
  • Ανίχνευση υποτροπής: Μετά την ολοκλήρωση της θεραπείας, οι τακτικοί έλεγχοι βοηθούν στην έγκαιρη ανίχνευση πιθανής υποτροπής. 

Πλεονεκτήματα και περιορισμοί

• Πλεονεκτήματα:
  • Επιτρέπουν τη διάγνωση σε πρώιμα στάδια, πριν την εμφάνιση συμπτωμάτων.
  • Βοηθούν τους γιατρούς να παρακολουθούν την πορεία της νόσου και την αποτελεσματικότητα της θεραπείας.
• Περιορισμοί:
  • Μη-ειδικότητα: Πολλοί δείκτες δεν είναι ειδικοί για τον καρκίνο και οι τιμές τους μπορεί να αυξηθούν και σε άλλες, καλοήθεις παθήσεις (π.χ., ηπατίτιδα, κίρρωση, ενδομητρίωση).
  • Απαιτείται συνδυασμός με άλλες εξετάσεις: Η διάγνωση δεν βασίζεται αποκλειστικά στους καρκινικούς δείκτες. Απαιτείται ο συνδυασμός με άλλες διαγνωστικές μεθόδους και την κλινική εικόνα. 

Παραδείγματα καρκινικών δεικτών

• Ειδικό προστατικό αντιγόνο (PSA): Χρησιμοποιείται για την πρόωρη διάγνωση του καρκίνου του προστάτη.
• Καρκινοεμβρυικό αντιγόνο (CEA): Μπορεί να είναι αυξημένο σε διάφορους τύπους καρκίνου (π.χ., πνεύμονα, παχέος εντέρου, στομάχου) αλλά και σε άλλες παθήσεις.
• Καρκινικό αντιγόνο 125 (CA 125): Χρησιμοποιείται κυρίως για την παρακολούθηση του καρκίνου των ωοθηκών.
• Καρκινικό αντιγόνο 15-3 (CA 15-3): Συχνά σχετίζεται με τον καρκίνο του μαστού.