Η δευτερογενής πρόληψη ενάντια στον ιό των κονδυλωμάτων έχει πολλά ακόμα όπλα. Η σύγχρονη βιολογία μας έχει δώσει τη δυνατότητα να ανιχνεύουμε το DNA και τις πρωτεΐνες του ιού HPV, να ταυτοποιούμε το στέλεχος που έχει προσβάλει τον ασθενή, να τον κατατάσσουμε σε χαμηλού ή υψηλού κινδύνου και να προσδιορίζουμε τη βαρύτητα και την ταχύτητα της εξέλιξης των αλλοιώσεων. Το «βαρύ όπλο» όμως στον τομέα αυτό είναι η κολποσκόπηση και ενδεχόμενα η βιοψία των αλλοιώσεων του κατώτερου γενετικού συστήματος της γυναίκας.  Η κολποσκόπηση αναδεικνύει κατ’ αρχάς εάν ο ιός HPV έχει προκαλέσει αλλοιώσεις ή όχι. Εντοπίζει με ακρίβεια τη θέση της βλάβης, την έκτασή της και τη βαρύτητά της. Επίσης συγκριτικά μπορεί να αξιολογηθεί η πορεία μιας βλάβης, εάν υποχωρεί, προχωράει ή μένει στάσιμη. Όταν κριθεί αυτό απαραίτητο τότε κολποσκοπικά γίνεται βιοψία της βλάβης με εξαιρετική ακρίβεια και με ελάχιστο τραυματισμό των ιστών. Το τεμάχιο αυτό ακολούθως αναλύεται ιστολογικά και μοριακά και δίνει πολύτιμες πληροφορίες για τον καθορισμό των επόμενων θεραπευτικών παρεμβάσεων ή το πλάνο της παρακολούθησης της κάθε γυναίκας.

Η κολποσκόπηση δεν είναι μια εξέταση ρουτίνας. Απαιτεί ειδικές γνώσεις, εκπαίδευση και εμπειρία από τον γυναικολόγο που θα την πραγματοποιήσει. Διενεργείται όταν κάποιο παπ τεστ ή τεστ μοριακού ελέγχου δείξει πρόβλημα. Για παράδειγμα εάν φανεί η παρουσία HPV, άγνωστης βαρύτητας αλλοιώσεις ASCUS, χαμηλόβαθμες αλλοιώσεις του τραχήλου LGSIL, υψηλόβαθμες αλλοιώσεις HGSIL ή καρκίνος. Επίσης πραγματοποιείται όταν εντοπίσει κάτι ύποπτο ο γυναικολόγος κατά την εξέταση και όταν η γυναίκα αναφέρει ύποπτη συμπτωματολογία, πχ ματώνει μετά την επαφή. Τέλος κολποσκοπικά διενεργούνται πολλές χειρουργικές επεμβάσεις της περιοχής του κατώτερου γενετικού συστήματος, όταν απαιτείται υψηλή ακρίβεια, πχ laser εξάχνωση κονδυλωμάτων της πρωκτογενετικής περιοχής και του κόλπου και  οι εξετάσεις παρακολούθησης πολλών γυναικών που έχουν νοσήσει από γυναικολογικό καρκίνο.

Πώς γίνεται η κολποσκόπηση;

Η κολποσκόπηση γίνεται στα εξωτερικά ιατρεία και δεν χρειάζεται σχεδόν ποτέ αναισθησία. Η γυναίκα τοποθετείται στη θέση της γυναικολογικής εξέτασης και ο γιατρός χρησιμοποιεί μια ειδική συσκευή που λέγεται κολποσκόπιο. Αυτό είναι ένας μεγάλος μεγεθυντικός φακός, με εστίαση που μπορεί να μεταβληθεί και είναι συνδεδεμένος με μια ισχυρή φωτεινή πηγή. Υπάρχουν επίσης τα ψηφιακά μικροσκόπια που δίνουν τη δυνατότητα ηλεκτρονικής εστίασης και καταγραφής. Η όλη εξέταση διαρκεί λίγα λεπτά και ο γιατρός εξετάζει με λεπτομέρεια και με τη χρήση δύο ειδικών διαλυμάτων διαδοχικά της περιοχή του αιδοίου, του κόλπου και του τραχήλου της μήτρας. Το εσωτερικό της μήτρας και οι ωοθήκες δεν γίνεται να εξεταστούν με την κολποσκόπηση. Στη συνέχεια εντοπίζονται, φωτογραφίζονται και αξιολογούνται οι βλάβες της περιοχής. Εάν χρειαστεί λαμβάνεται δείγμα από τη βλάβη ή εξαιρείται ολόκληρη η αλλοίωση μέσα από το μικροσκόπιο με τη βοήθεια laser ή άλλων πηγών ενέργειας. Αυτό όμως συχνά απαιτεί να γίνει αναισθησία σε αίθουσα χειρουργείου. Είναι μια εξέταση που δεν πονάει ή η όλη ενόχληση είναι αυτή ενός ήπιου πόνου περιόδου. Δεν υπάρχουν ιδιαίτερες επιπλοκές ακόμα και εάν παρθούν βιοψίες. Σίγουρα η όποια ενόχληση προκαλεί η κολποσκόπηση, δεν συγκρίνεται με το μεγάλο όφελος της εντόπισης και θεραπείας μιας βλάβης που εάν αφεθεί ανεξέλεγκτη ενδέχεται να απειλήσει τη ζωή της γυναίκας.